Phòng mỡ máu để tránh bệnh tim mạch

Bên cạnh chất đạm và chất đường, chất béo là hoạt chất không thể thiếu trong cơ thể con người vì nó vừa là nguồn dự trữ năng lượng vừa là thành phần thiết yếu trong cấu trúc của tế bào.

Mỡ không phải lúc nào cũng hại

Dù gầy hay mập, cơ thể lúc nào cũng cần được tiếp tế chất béo. Vấn đề chỉ là với số lượng bao nhiêu và với thể loại nào của chất béo. Bệnh hoạn chỉ xảy ra nếu vì lý do nào đó tiến trình biến dưỡng chất béo bị rối loạn. Khi đó chất mỡ trong máu tăng cao cho dù có nhịn ăn thịt mỡ vì cơ thể tự tổng hợp chất béo, chẳng hạn từ chất đường thặng dư trong máu, như trong trường hợp của người bệnh đái tháo đường. Éo le chính ở chỗ lá gan mỗi khi gia tốc tiến trình tổng hợp chất béo lại tập trung vào loại mỡ máu gây xơ vữa mạch máu, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, suy thận…, điển hình là 2 loại mang tên triglyceride (viết tắt là TGL) và cholesterol xấu (LDL).

Nếu nghĩ 2 loại mỡ này lúc nào cũng là thủ phạm thì oan. Về cơ bản, lá gan tổng hợp 2 loại chất béo này để vừa cung ứng năng lượng bền bỉ vừa cung cấp vật liệu cho tiến trình phục hồi ở các cơ quan bị tổn thương. Hai chất mỡ này chỉ trở thành yếu tố gây bệnh vì là đòn bẩy của tình trạng xơ vữa mạch máu khi có thừa trong máu hay có mặt quá lâu trong máu do dòng máu quá đậm đặc.

Vận động thể dục thể thao là cách tốt nhất để phòng tránh tăng mỡ máu (Ảnh: Hoàng Triều)

Hành trình của chất mỡ trong máu

Nếu nghĩ TGL và LDL lúc nào cũng sẵn sàng sinh sự khiến mạch máu chai cứng vì mảng xơ vữa dán chặt vào thành mạch máu thì sai. Hai chất này sở dĩ còn thừa trên đường “công tác” là vì tế bào không dùng hết; nói đúng hơn, muốn dùng nhưng dùng không được. Lý do là vì hệ thống men cần thiết cho tiến trình dung nạp chất béo qua thành tế bào bị mất hoạt tính. Hậu quả là chất mỡ trong máu chạy ngang tế bào nhưng lại không giao hàng đúng hẹn, đúng chỗ, đúng nhu cầu. Thay vì đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, chất mỡ lại tiếp tục rong chơi.

Nếu chỉ có thế thì tuy trục trặc nhưng vẫn còn may. Đằng này chất mỡ trong máu khi gặp điều kiện thuận tiện, chẳng hạn vì “kẹt xe” quá lâu trên đường vận chuyển do dòng máu quá đậm đặc do tiểu cầu kết dính dưới ảnh hưởng của stress, bởi mạch máu co thắt thái quá vì gia chủ căng thẳng thần kinh cao độ, do mặt trong mạch máu bị trầy xước trước tác hại của chất ôxy hóa sản sinh từ khói thuốc lá, độ cồn, dược phẩm dùng sai… rất dễ tấp vào thành mạch máu rồi ở lại không về. Từ đó, mảng xơ vữa thành hình, mạch máu bắt đầu mất dần tính đàn hồi vì tụ điểm xơ vữa lan rộng. Khi đó, kháng lực ngoại biên của mạng lưới mạch máu tăng dần với tiến độ càng lúc càng nhanh. Trái tim vì thế phải tăng năng suất để cố đẩy máu qua chỗ kẹt. Bệnh cao huyết áp khi đó “vào nhà”.

Tình trạng máu không thông vì xơ vữa mạch máu càng dễ trở nên nghiêm trọng ở nơi mạch máu nhỏ li ti như đáy mắt, não bộ, cầu thận… Biến chứng nguy hiểm của bệnh cao huyết áp như xuất huyết đáy mắt, đột quỵ, suy thận… chỉ còn là chuyện không chóng thì chầy!

Tốt nhất là nên tập thể dục thể thao

Tất cả chuyện nhiêu khê sẽ không xảy ra, không là đòn bẩy để bệnh tim mạch đứng đầu về tỉ lệ tử vong nếu có cách nào để chất mỡ được dùng cho hết thay vì lãng phí để rồi sinh bệnh. Đó là lý do tại sao ngày càng có nhiều thầy thuốc không chỉ tập trung vào việc hạ mỡ máu bằng thuốc đặc hiệu trong bệnh cao huyết áp, đái tháo đường, viêm thận… vì có khéo thế nào vẫn chỉ là chữa cháy mà thôi; trái lại, họ đã nhìn xa hơn khi đặt lên cao mục tiêu điều chỉnh mỡ máu bằng cách áp dụng hoạt chất sinh học trong cây thuốc, thực phẩm.

Nếu tưởng phải có thuốc nào cầu kỳ mới xong thì sai. Ít ai ngờ là chuyên gia về bệnh tim mạch ở ĐH Thể dục Thể thao Cologne (Đức) quả quyết vận động thể dục thể thao là cách tốt nhất để phòng tránh tăng mỡ máu.

Chất béo không đồng nghĩa với chất có hại, miễn là hàm lượng mỡ trong máu, trong gan, trong mô dưới da đừng vượt quá định mức bình thường.